Urlop jest czasem, który przysługuje pracownikowi na wypoczynek. Poza kilkoma sytuacjami prawnymi pracodawca nie może zmusić pracownika do jego wykorzystania, nawet jeśli argumentuje to tym, że taka jest jest polityka firmy. O rodzajach urlopu traktują przepisy prawa pracy i zaliczamy do nich coroczny, nieprzerwany oraz płatny. Samo prawo do wypoczynku jest jednym z najważniejszych uprawnień pracowniczych.

Urlop przeznaczony na wypoczynek

Przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Na podstawie artykułu 154 Kodeksu Pracy wymiar dni urlopowych wynosi od 20 do 26 dni w ciągu roku kalendarzowego, w zależności oczywiście od stażu pracy. Mimo, że pracodawca nie może zmuszać pracownika do urlopu, w praktyce takie postępowanie jest bardzo częste, zwłaszcza w sytuacjach, w których dana firma ma mniej zleceń do wykonania bądź zbliża się koniec roku kalendarzowego.

Jak to wygląda od strony prawnej?

Według artykułu 161 Kodeksu Pracy pracodawca zobowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym. Z drugiej jednak strony zarówno Państwowa Inspekcja Pracy jak i orzecznictwo utrzymują, że fakt wykorzystania urlopu wypoczynkowego jest zależne wyłącznie od danego pracownika, a pracodawca w żaden sposób nie powinien przymuszać go do jego wykorzystania. Są jednak od tego wyjątki.

Kiedy pracodawca może nas przymusić do urlopu wypoczynkowego?

Przede wszystkim dotyczy to sytuacji, w której pracownik znajduje się na okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Jeżeli pracodawca w takim przypadku udziela swojemu pracownikowi urlopu, ten jest zobowiązany do jego wykorzystania. Takie postępowanie jest właściwe zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2011 roku. Drugi wyjątek dotyczy sytuacji, w której mamy do czynienia z wykorzystaniem urlopu zaległego. Również wtedy pracodawca może wysłać nas na urlop wypoczynkowy przymusowo, nawet jeśli pracownik się na to nie zgadza. Jest to zgodne z innym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2006 roku (sygn. I PK 124/05). Co prawda, odmienne zdanie na ten temat ma Departament Prawnego Generalnego Inspektora Pracy, który utrzymuje, że pracodawca może wysłać pracownika na urlop wypoczynkowy tylko i wyłącznie w przypadku, w którym znajduje się on na wypowiedzeniu umowy. Niemniej wyrok Sądu Najwyższego jest bardziej uprawomocniony, stąd pracodawca może tak postąpić również w drugiej sytuacji, kierując się odpowiednim wyrokiem w tej sprawie. W pewnych sytuacjach dopuszczalne jest wypłacenie ekwiwalentu pieniężnego przysługującego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, sytuacja ta jest jednak w dużej mierze uzależniona od dogadania się między pracownikiem i pracodawcą lub warunków opisanych w umowie.

Podsumowanie

Ponieważ prawo do urlopu jest zagwarantowane każdemu pracownikowi jako jedno z najważniejszych uprawnień pracowniczych, to pracownik ostatecznie decyduje, czy chce z niego skorzystać w bieżącym roku kalendarzowym. Sytuacje, w których pracodawca przymusza pracownika do udania się na urlop wypoczynkowy, są niezgodne z prawem. Na mocy wyroku Sądu Najwyższego istnieją jednak dwie sytuacje, w których to pracodawca może jednak zmusić pracownika do udania się na urlop. Pierwsza z nich dotyczy okresu wypowiedzenia umowy – przy czym pracodawca musi dokładnie określić liczbę dni pozostałych do wykorzystania i poinformować o tym pracownika. W takim wypadku pracownik nie może się nie zgodzić na jego wykorzystanie. Drugą sytuacją jest wykorzystanie urlopu zaległego. W ostateczności, w porozumieniu pracodawcy z pracownikiem, w zamian za niewykorzystane dni urlopowe pracownik może uzyskać ekwiwalent pieniężny, niemniej wyrokiem Sądu Najwyższego powinien on ten urlop wykorzystać. Jakiekolwiek zmuszanie pracownika do urlopu poza tymi dwoma wymienionymi sytuacjami jest działaniem nieprawnym i nielegalnym. Podobnie jak w przypadku urlopu wypoczynkowego, pracodawca nie może też zmuszać pracownika do udania się na bezpłatny urlop. Jeżeli pracodawca nie stosuje się do tych przepisów, można go zaskarżyć do Sądu Pracy.

Autorem artykułu jest Tomasz Gancarczyk Redaktor serwisu pracy i biznesu www.kopalniapracy.pl

MS

Redakcja strony

www.mojasocjologia.pl