John Locke żył w latach 1632-1704. Był angielskim filozofem i politykiem. Urodził się w hrabstwie Somerset w Wielkiej Brytanii. Studiował medycynę na Uniwersytecie Oksfordzkim, w 1661 r. został sekretarzem hrabiego Shaftesbury. Poglądy jego ukształtowały się pod wpływem rewolucji angielskiej. Do najważniejszych dzieł Locke zalicza się: Listy o tolerancji i Dwa traktaty o rządzie (por. Heywood 2008: 55).
To właśnie Dwa traktaty o rządzie tworzą podwaliny tradycji liberalnej. Jest to najbardziej konsekwentna pochwała wolności politycznej w XVII w. Pierwszy z traktatów poświęcony był polemice z Filmerem, który bronił władzy królewskiej używając jako argumentu odniesienia do władzy ojcowskiej (por. Filipowicz 2002: 215-217). Podstawowy swój wywód Locke zawarł w Drugim traktacie o rządzie.
John Locke postrzega stan natury zupełnie odmiennie od Hobbesa. Ludzie słuchali w nim prawa natury, o którym nauczał ich rozum. Był to czas pomyślności i wolności. Każdemu człowiekowi przysługiwały niezbywalne prawa do życia, wolności i mienia, które otrzymywali z chwilą narodzin. Pomimo iż był to szczęśliwy okres, powstawały również pewne niedogodności w postaci braku zewnętrznego czynnika, który mógłby rozstrzygać spory i karać ludzi za naruszenie prawa naturalnego. Konieczne stało się przekazanie prawa karania przestępców w ręce organów władzy, co nastąpiło w drodze umowy społecznej. Umowa ta jest konstruowana dwuetapowo. Najpierw jest zawierana pomiędzy jednostkami tworząc społeczeństwo, a następnie pomiędzy społeczeństwem a władzą, tworząc państwo, zorganizowane na zasadzie podziału władz. Rozdzielenie „rządu” i społeczeństwa doprowadził do uznania, że umowa społeczna może być odwoływalna, ponieważ rozkład rządu, nie oznacza jeszcze rozkładu społeczeństwa (por. Izdebski 1996: 135-136).
Stan natury jest stanem zupełnej wolności, w którym człowiek podlega tylko Bogu, jest jego własnością. Bóg obdarzył człowieka wolnością i nie można tego zmienić. „Locke jako jeden z ojców współczesnego liberalizmu jest dla nas ważny przed wszystkim dlatego, że jego wizja wolności jednostki jest tak silnie związana z przekonaniem, że wolność jest uprawnieniem moralnym, normatywnym. Innymi słowy, jesteśmy wolni nie tylko dlatego i nie tylko po to, żeby móc żyć jak chcemy i zmierzać do przyjemności, ale przede wszystkim po to, żeby realizować nasze zobowiązania wobec Stwórcy” (Król 2001: 41).
Człowiek jest więc istotą wolną, a jego naturalne skłonności umożliwiają mu przyjazną interakcję z innymi ludźmi. Społeczeństwo nie jest tworem sztucznym, aby zaistniało nie potrzeba żadnej umowy, decyduje o tym potrzeba i wygoda człowieka. Dopiero następny etap społecznego rozwoju w postaci państwa wymaga zawarcia umowy społecznej. Już sama natura stworzyła fundamenty zgody i bezpieczeństwa. Prawo natury mówi, że każdy człowiek ma prawo do wolności, zdrowia, własności. Problem pojawia się jedynie w wyniku naruszenia tych praw. Dlatego powoływane jest społeczeństwo polityczne i dlatego człowiek godzi się na zrzeczenie się części swoich uprawnień (por. Filipowicz 2002: 218-220).
Istnieją dwie władze rządu: ustawodawcza i wykonawcza, przy czym władza wykonawcza jest podporządkowana ustawodawczej. Locke nie jest tutaj jednak tak klarowny jak Monteskiusz. Rząd działa w oparciu o decyzje, które są podejmowane na zasadzie większości (por. Król 2001: 39-40).
BIBLIOGRAFIA:
- Filipowicz, Stanisław. 2002. Historia myśli polityczno-prawnej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
- Heywood, Andrew. 2008. Politologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Izdebski, Hubert. 1996. Historia myśli politycznej i prawnej. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
- Król, Marcin. 2001. Historia myśli politycznej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
Komentarz do wpisu “Locke, John”