Immanuel Kant (1724-1804) był filozofem, urodził się i spędził całe swoje życie w Królewcu (Prusy). Tam właśnie przeszedł wszystkie szczeble kariery akademickiej. Jego najważniejsze dzieła to: Krytyka czystego rozumu (1781), Krytyka praktycznego rozumu (1788), Krytyka władzy sądzenia (1791), jak również Uzasadnienie metafizyki moralności (1785) (por. Izdebski 1996: 175-176).
W etyce Kanta najistotniejszą rolę odgrywała autonomia, zaś fundamenty moralnego porządku miał tworzyć rozum ludzki. Źródłem zasad moralnych jest wyłącznie sam człowiek. Uczynek moralny musi być dobrowolny. „Wolność pozostaje fundamentalnym postulatem praktycznego rozumu. Negując wolność, zakładając, iż ludzkie działanie poddane jest bezwzględnie regułom przyczynowości, nie można w sensowny sposób mówić o nakazach moralności. Człowiek jako istota wolna i rozumna (rozumność stanowi wedle Kanta konstytutywny czynnik człowieczeństwa) sam powinien określać reguły własnego postępowania. Oto fundament moralności” (Filipowicz 2002: 257).
Dla filozofii Kanta podstawowe znaczenie miały myśli zawarte w „Krytyce praktycznego rozumu”. Najbardziej znane są dwa nakazy moralnego postępowania – imperatyw kategoryczny i imperatyw praktyczny. Imperatyw praktyczny wynika z imperatywu kategorycznego. Imperatyw kategoryczny brzmi: „postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem”, a imperatyw praktyczny: „postępuj tak, byś człowieczeństwa, tak w swej osobie, jako też w osobie każdego innego, używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka” (por. Izdebski 1996: 176-177).
Należy odróżnić moralność i prawo, gdyż uczynek moralny jest dobrowolny, a prawo zakłada przymus. Rozum sprawia iż jesteśmy w stanie zaakceptować prawo, jest ono racjonalną koniecznością nawet dla obywateli postępujących samolubnie. Cnota nie jest więc warunkiem nieodzownym stabilności. Prawo było dla Kanta czymś niepodważalnym, był on zdecydowanym zwolennikiem rządów prawa (por. Filipowicz 2002: 258-259).
BIBLIOGRAFIA:
- Filipowicz, Stanisław. 2002. Historia myśli polityczno-prawnej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
- Izdebski, Hubert. 1996. Historia myśli politycznej i prawnej. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Redakcja strony