Zanim wyniki badania zostaną poddane analizie, należy wprowadzić dane, a to jest możliwe po właściwym zakodowaniu odpowiedzi, tzn. każdej z nich przyporządkowuje się jakiś symbol (najczęściej określony numer, np. 1 – „tak”, 2 – „nie”). Tworzy się w ten sposób książkę, kartę lub jeszcze inaczej instrukcję kodową.
Sprawa jest prosta, kiedy kodowanie dotyczy pytań zamkniętych, ponieważ dla nich odpowiedzi zostały zakodowane już podczas przygotowania kwestionariusza i większość pracy wykonano w trakcie badań terenowych. Wystarczy przepisać określone symbole.
Trudniejsze jest zakodowanie pytań otwartych, na które respondent samodzielnie formułuje odpowiedź. Mają one postać słowną i muszą dopiero zostać zakodowane (procedura ta nazywa się kodowaniem). Oznacza to, że każda odpowiedź z kwestionariusza zostanie przekształcona w liczbę.
Przed przygotowaniem karty kodowej do pytań otwartych, należy zapoznać się z padającymi na nie odpowiedziami. Następnie postarać się te odpowiedzi pogrupować, stworzyć odpowiednie kategorie. To w jaki sposób grupuje się odpowiedzi, zależy głównie od przyjętych hipotez badawczych i tego, czego chcemy się dowiedzieć.
W książce kodowej można znaleźć trzy elementy: (1) tekst kwestionariusza wraz z wartościami jakie zostały przyporządkowane każdej kategorii odpowiedzi, (2) dokument będący listą powiadamiającą, jakie kody liczbowe przypisano każdemu pytaniu czy stwierdzeniu, (3) klucze kodowe. Musi być wiadomo jaka zmienna, które pytanie reprezentuje. Dokument przyporządkowujący zmienne jest częścią książki kodowej, a więc znaleźć w niej można tekst kwestionariusza, nazwy każdego pytania i każdej odpowiedzi (z wartościami kodowymi) oraz przypisany im numer zmiennej (por. Oppenheim 2004: 301).
Gruszczyński (1999: 117) proponuje, aby przygotowując instrukcję kodową do pytań otwartych, a także w przypadku odpowiedzi „Inne” w pytaniach półotwartych, wykonać następujące czynności:
- określić czego się oczekuje od zebranego materiału, jakie informacje są potrzebne i na jakie pytania badawcze mają odpowiadać;
- zapoznać się z zebranym materiałem, najlepiej przez indeksowanie (wypisanie zebranych odpowiedzi na oddzielnych kartkach);
- przyjąć kryteria podziału na klasy lub typy i dobrać do nich wskaźniki (wskaźnikami najczęściej są pewne typowe odpowiedzi respondentów);
- wybrać typ procedury, tzn. czy odpowiedzi będą grupowane od klas szczegółowych do ogólnych (najpierw są grupowane na wiele wąskich zakresowo klas czy typów, a następnie kategorie łączy się ze sobą, tworząc klasyfikacje i typologie złożone z mniejszej liczby bardziej ogólnych kategorii) czy odwrotnie;
- do poszczególnych klas lub typów informacji przypisać odpowiednie symbole kodowe (oznaczenia liczbowe).
Instrukcja kodowa przyjmuje zwykle postać tabeli, w której wpisuje się numer pytania, jego treść, wyróżnione kategorie odpowiedzi, podaje numer zmiennej i symbol. Ponieważ instrukcje kodowe dla pytań otwartych i zamkniętych różnią się, łatwiej jest posługiwać się dwiema instrukcjami, oddzielnie dla pytań otwartych i dla pytań zamkniętych.
Instrukcja kodowa jest potrzebna głównie osobom wprowadzającym dane, ale korzystać z niej będą również Ci, którzy przygotowują analizę statystyczną, czy piszą końcowy raport.
BIBLIOGRAFIA
- Gruszczyński, Leszek A. 1999. Kwestionariusze w socjologii: budowa narzędzi do badań surveyowych. Katowice: Uniwersytet Śląski.
- Oppenheim, Abraham N. 2004. Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Redakcja strony