Władza – pojęcie władzy jest abstrakcyjne i wieloznaczne. Zdaniem Colemana istnieje tyle sformułowań pojęcia władzy, ilu jest autorów piszących na ten temat. Władza może być rozpatrywane w odniesieniu do czterech perspektyw (por. Coleman 2005: 110-111):
- “władza nad” – oparta na wymuszaniu,
- “władza z” – oparta na współpracy,
- “bezsilność i zależność” – odwołanie się do uczuć bezsilności i zależności,
- “posiadający władzę i niezależni” – posiadanie władzy w jakiejś sytuacji zmniejsza potrzebę zależności.
Według definicji Piotra Sztompki władza to “(…) taka relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swoją wolę, nawet mimo oporu drugiej. Inaczej: możliwość wydawania wiążących dla drugiej osoby decyzji” (Sztompka 2004: 386).
Władza aby nie była tożsama z przymusem musi być legitymizowana. Występuje wiele form legitymizacji władzy. Trójpodział na władzę charyzmatyczną, tradycyjną i legalną pochodzi od Maxa Webera, klasyka tej problematyki. Według niego władza charyzmatyczna jest sprawowana nad ludźmi, którzy poddają się jej z racji wiary we właściwości osoby ją sprawującej. Określa on ją mianem “charyzmatycznego autorytetu”: “‘Charyzmatycznym autorytetem’ będzie dla nas (bądź to bardziej wewnętrzna lub bardziej zewnętrzna) władza sprawowana nad ludźmi, której (ci zdominowani) poddają się z racji swej wiary we właściwości tej określonej osoby” (Weber 2004: 92).
Władza tradycyjna zaś jest uzasadniona tradycją, przyzwyczajeniem, świętością dla tego co zawsze trwało i co stanowi trwałą normę naszych działań. Jest to władza oparta o “autorytet tradycjonalistyczny”: “(…) będzie to również relacja w obrębie sprawowania władzy, która polega na odnoszeniu się z pietyzmem do tego, co zawsze trwało (rzeczywiście, rzekomo lub pozornie) i co można określić jako ‘autorytet tradycjonalistyczny‘” (tamże: 92-93).
Ostatni, trzeci typ władzy, czyli władza legalna znajduje swoje umocowanie w prawie, najczęstszą jej odmianą jest władza biurokratyczna: “(…) chodzi o niepersonalny związek z globalnie ujętym rzeczowym ‘obowiązkiem wynikającym z pełnionego urzędu’, który razem z odpowiadającym mu prawem do wykonania władzy („kompetencja”) został trwale określony przez racjonalnie ustanowione normy (ustawy, rozporządzenia, regulaminy) i to w ten sposób, że prawowitość władzy staje się legalnością reguły, która jest regułą generalną, celowo obmyślaną, pod względem formalnym prawidłowo ujętą oraz podaną do wiadomości” (tamże: 95).
Bibliografia
- Coleman, Peter T. 2005. Konflikt a władza. W: Rozwiązywanie konfliktów – teoria i praktyka. M. Teutsch, P. T. Coleman (red.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Sztompka, Piotr. 2004. Socjologia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
- Weber, Max. 2004. Racjonalność, władza, odczarowanie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
