Machiavelli, Niccolò

Niccolo Machiavelli żył w latach 1469-1527. Był związany z Florencją, z której został później wygnany. Jest powszechnie uważany za najwybitniejszego myśliciela politycznego Renesansu. Uznanie to zawdzięcza swoim dziełom, szczególnie należy wymienić: Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza, Historie florenckie , a także najsłynniejsze z nich pt. Książę , dla którego inspirację stanowił Cezar Borgia, książę Romanii, który choć uchodził za okrutnego, to doprowadził do zjednoczenia Romanii (por. Izdebski 1996: 94-96).

Machiavelli nawiązywał do cykliczności rozwoju, co dotyczyło w szczególności narodów i państw. Oddzielał ustrój okresu przejściowego (opisany w Księciu), od ustroju państwa trwałego i silnego (zawartego w Rozważaniach…). Okres przejściowy musi opierać się na silnej, dyktatorskiej władzy. Dobry władca to skuteczny władca, nie uciekający od okrucieństwa i terroru, a cel najwyższy jakim jest zjednoczenie Włoch uświęca wszystkie środki. Książę powinien szczególnie: wykazać się zdecydowaniem w stosowaniu przemocy, powściągliwie i oszczędnie korzystać z majątku, aby nie budzić zawiści, budzić miłość, ale przede wszystkim lęk u poddanych, kierować się dobrem powszechnym. Docelowym ustrojem państwa jest dla Machiavellego ustrój republikański w formie mieszanej. Większość władzy powinna zostać oddana w ręce „ludu”, zapewniając równość, wolność i możliwość szybkiego wzrostu gospodarczego (por. tamże: 95-97).

Człowiek według Machiavellego nie wykazuje skłonności do czynienia dobra. Historia pełna jest zmagań i przemocy. Ludzie rywalizują ze sobą nieustannie, a pcha ich do tego nieposkromiona ambicja. Dlatego od dobrej woli ważniejszy jest przymus. Uważa, że wszyscy, którzy doszli do wielkiej potęgi i bogactw uczynili to przez zdradę lub siłę. Machiavellego cechuje daleko idąca podejrzliwość, ponieważ tylko w ten sposób można odrzucić pozory i dotrzeć do prawdy. Człowiek powinien być odważny i wytrwały, ponieważ los tyranizuje słabych i lękliwych, „fortuna jest kobietą i odtrąca tych, którzy nie bywają zuchwali”. Ludzie ze swojej natury są egoistami i nic nie może tego zmienić (por. Filipowicz 2002: 151-152).

W odniesieniu do natury politycznej twierdzi on, że prawda nie odgrywa żadnej roli. Prawdą jest to co za prawdę uchodzi. Polityka natomiast to spektakl. Sprawujący władzę powinni zrozumieć, że od twarzy ważniejsza jest maska. Należy dbać jedynie o pozory, jeśli ogół spodziewa się posiadania cnót to władca powinien sprawiać wrażenie, że je ma. Kłamstwo, wiarołomstwo jest rzeczą dopuszczalną, ponieważ wszyscy ludzie są nikczemni. Rozróżnienie dobra i zła jest czymś problematycznym, wzajemnie się one przenikają, a dobro z łatwością przechodzi w zło (por. tamże: 153-154).

Machiavelli był zwolennikiem religii obywatelskiej, przy czym krytycznie oceniał chrześcijaństwo, gdyż nie sprzyja ono ustanowieniu obywatelskiego sacrum. Wiara chrześcijańska uczyniła z ludzi istoty słabe. Machiavelli gloryfikował ideały świata pogańskiego, takie jak męstwo, chęć zwycięstwa, wigor, walkę z losem. W jego czasach nastąpił kryzys papiestwa i katolicyzmu w ogóle, jednak głębia i surowość krytyki nauk Kościoła zaskakuje (por. Filipowicz 2002: 155-156; Król 2001: 20).

Z zarysowanych wyżej powodów Machiavelli był uważany za pisarza złego, cynicznego i amoralnego. Miało to wynikać z sytuacji w jakiej się znalazł po upadku republiki, wygnany z Florencji przez Medyceuszy. Jednak należy zwrócić uwagę, że pojęcie cnoty u Machiavellego ma polityczny charakter, a sama moralność nie jest dla niego w ogóle interesująca. Odwołuje się ona bowiem do sfery prywatnej, a nie publicznej. Natomiast w sferze publicznej najważniejsza jest skuteczność, dążenie najkrótszą drogą do celu, „cnota bowiem, gdy sięga się po takie cele jak dobrobyt, bezpieczeństwo ojczyzny oraz ogółu obywateli, wyklucza obawy o konsekwencje własnego działania” (Król 2001: 22).

Machiavelli

BIBLIOGRAFIA:

  1. Filipowicz, Stanisław. 2002. Historia myśli polityczno-prawnej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
  2. Izdebski, Hubert. 1996. Historia myśli politycznej i prawnej. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
  3. Król, Marcin. 2001. Historia myśli politycznej. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
Pin It

Komentowanie zakończone.