Drugie przejście demograficzne

Nazwa została wprowadzona do demografii przez R. Lesthaeghe i D. van de Kaa w roku 1986. Drugie przejście demograficzne to jednokierunkowa zmiana wielu zachowań demograficznych. Zjawisko to odnosi się do sfery małżeńskości i rodności. Zrywa się z ciągłością przemian i stabilizacją, jakie proponowała teoria przejścia demograficznego.

Po II wojnie światowej miał miejsce wyż demograficzny, jednak w późniejszym okresie nastąpiło unormowanie płodności na poziomie prostej reprodukcji ludności. Połowa lat 60-tych to w Europie silny, powszechny spadek płodności. Nastąpiły trwałe zmiany rozrodczości, które zgodnie z teorią przejścia demograficznego nie powinny mieć miejsca.

Według R. Lesthaeghe i D. van de Kaa nastąpiło nowe jakościowo zjawisko, czyli wystąpiła nieciągłość w reprodukcji ludności. Jakie były tego źródła? Otóż w Europie Zachodniej nastąpiło diametralne przewartościowanie rodziny. Rodzice zamiast inwestować w przyszłość swoich dzieci, skoncentrowali się na samorealizacji. Spowodowało to przemianę modelu rodziny z „mieszczańskiego” na „zindywidualizowany”.

Na spadek płodności złożyły się następujące zjawiska:

  1. upowszechnienie przedmałżeńskich stosunków płciowych,
  2. opóźnienie wieku zawierania małżeństwa,
  3. dywersyfikacja i upowszechnienie alternatywnych form związków partnerskich,
  4. zwiększenie zjawiska trwałego celibatu (pozostawania poza związkami partnerskimi),
  5. wzrost nasilenia rozwodów,
  6. powszechność rodzin niepełnych,
  7. wielość i różnorodność związków partnerskich w ciągu życia jednostki,
  8. zmniejszenie proporcji osób pozostających w formalnych związkach małżeńskich,
  9. zmniejszenie średniej liczebności dzieci w rodzinie,
  10. zanik wielodzietności,
  11. wzrost dobrowolnej bezdzietności,
  12. upowszechnienie środków antykoncepcyjnych,
  13. opóźnienie wieku prokreacji (por. Okólski 2005: 148)

Zjawisko drugiego przejścia demograficznego ma zdaniem wielu autorów ścisły związek z tzw. ponowoczesnością i zmieniającymi się w jej wyniku wzorami zachowań.

Wykres 1. Drugie przejście demograficzne według D. van de Kaa

źródło: M. Okólski 2005, s. 149.

BIBLIOGRAFIA

  1. Kędelski, M. 2006. Demografia jako nauka o rozwoju ludności. W: M. Kędelski, J. Paradysz. Demografia. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
  2. Okólski, M. 2004. Demografia zmiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
  3. Okólski, M. 2005. Demografia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
  4. Holzer, J. Z. 1999. Demografia. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Pin It

Komentowanie zakończone.